ÇALINAN TÜRK TARİHİ

VARTO

VARTO> VARTOY= VARTOYLAR

VARTO adı: Ne Kürtçedir, ne Ermenicedir. VARTO adı; öz be öz Türkçedir. VARTO: Muş İl’imizin kadim İlçesidir. Yöre, kadim devirlerden -ön- beri, VARTOYLAR adındaki Türk Oymaklarınca yerleşime açılmıştır.

VARTO adı ile ilgili olarak yaptığımız çalışmalarda, aşağıda sunacağımız  Erdal Yıldırım’a ait bir çalışma, bizim tespitlerimize oldukça yakın duruyor. Ayrıca Ermenilerin Varto hakkındaki bilimsel olmayan tutarsız iddialarına karşı sağlam belgeler sunacağız.

VARTO yerleşkesini kuran, bayındır bir yerleşke yapanlar, ÖN- Türklerdir.  Bölgede kadim devirlerden-ÖN- devirlerden beri var olan VARTOY Türk oymaklarıdır. Bunlara VARTOYLAR denir. Yöredeki Türk Tamgalarına göre en az 17 bin yıldan beri varlıklarını sürdürmektedirler.

“Zaman içinde Dahhak Bivrasb’ın zulmünden kaçan Türk oymakları, karlı dağlarda yaşama savaşı verirlerken, uzun süreler sonra düzlük arazilere indiler. Bu oymaklar, kaçkınlıkları sırasında insanlardan, meskûn yerlerden uzakta kaldıkları için kendi Ana dilleri olan unuttular. Daha sonra yeni bir dil öğrendiler. Bu topluluklara KÜRT, öğrendikleri yeni dillerine de KÜRTÇE dendi” Kaynak ve geniş bilgi: {ÇALINAN TÜRK TARİHİ-KARDUKLAR KÜRTLERİN ATASI MIYDI? Rüstem Kocadurmuşoğlu Togan yayınları Aralık 2013 İstanbul. Yukarıdaki belge ve bilgi; kendisi de bir Kürt olan Şeref Han’ın Şerefname adlı eserinde kayıtlıdır.} Şeref Han Kanuni Süleyman Devrinde Yaşamış, Bitlis’te Beylik yapmış bir Kürt’tür.

Kürtlerin sonradan öğrendikleri KURMANÇ, KIRMANÇİ dili, önceleri Türkçe-Farsça karşımı iken, M.S. 9. 10. Yüz yıldan itibaren, İslam Fetihleriyle Arapça da karışarak bu günkü Kürtçe oluşmuştur. Kürtlerin bu günkü dillerinin, Ana Dilleri Olmadığını Şeref Han Şerefnâmede itiraf ediyor.

Şerefnamaye göre: Bu günkü Kürtlerin Anadolu’ya sığındıktan sonra KÜRT adını almaları, Ana dillerini unutmaları, Ana Dil yerine bu günkü Kırmançi adlı Türkçe, Farsça ve daha sonra Arapçadan oluşan bir dil öğrenmeleri, en çok 2.500, en iyimser rakamla 2.800 yıl önce gerçekleşti. Ondan önce ne KÜRTÇE ne KIRMANÇİ dili diye bir dilin olmadığını Şeref Han Şerefnâme adlı eserinde itiraf ediyor. Oysa VARTOY Türklerinin yöredeki varlıkları on binlerce yıla dayanıyor.

VARTO SÖZÜNÜN KÖKEN ÇALIŞMASI:

VARTO şeklinde söylenen bu söz gerçekte VARTOY idi:

“VARTOY isim: Muş’da bir kazadır, VARTOYLAR denür.” {Lehce-i Osmani. Ahmet Vefik Paşa. Maarif Nezaret-i Celiliyesining Ruhsatıyla Tab Olınmışdır. Dersaâdet- İstanbul- H. 1306- s: 795. Arap harfli}

VARTO sözü iki sözden oluşmuş görünüyor. Bunlar: VAR ile TO sözüdür. VARTO adının anlaşılamaması, çözüme kavuşturulamaması, VAR-TOY sözünün VARTO şekline dönüşmesinden kaynaklanmıştır. VARTO sözünün aslı VAR-TOY idi.

VAR sözü mevcut, var anlamınadır. TOY sözü ise Türkçede DÜĞÜN, ŞENLİK, EĞLENCE düzenlemek demektir. VARTOY sözü; TOY VAR, düğün var, eğlence var anlamına gelir. Bu sözün TOY-VAR şeklinde söylenmeyip, VAR-TOY şeklinde söylenmesi de sözün anlaşılmasını zorlaştırmıştır. Türkler cümleleri düz olarak kullanırlardı. Zaman içinde devrik cümleler kullanılır oldu. Bunun en tanınmış örneği: “TÜRK-MEN” sözüdür. Bir Türk’e başka bir Türk şöyle sordu: “SEN KİMSEN?” Bu sorunun sorulduğu öteki Türk: “TÜRK-MEN” yanıtını verdi. Oysa bunun doğru yanıtı: “MEN-TÜRK=BEN TÜRK” “MEN TÜRK’EM=BEN TÜLK’ÜM” olmalıydı. İşte TÜRKMEN sözü buradan çıkmıştır. Şimdi bile gençler tanışırken, telefonlaşırken: “ALPER BEN, NİL BEN, ALİ BEN, HATİCE BEN” diyerek kendilerini tanıtmaktadırlar. Oysa düz cümle kullansalardı: {BEN ALPER’-İM, BEN ALİ’-YİM, BEN HATİCE’-YİM} demeleri gerekirdi.

İşte VAR-TOY sözü de böyle bir sözdür. {TOY-VAR} yerine; {VAR-TOY} dedikleri için bu oymağın adı {VARTOY} kalmıştır. VARTOYLAR, şen, şakrak, kadere inanmış, başlarına gelene tevekkülle sabreder, kısa süre sonra sıkıntılarını atarlardı. Bunlar her zaman neşeli, şen şakrak Türklerdi. Yas tuttukları zaman bile yaslarını yıkım olarak almazlar, bir süre sonra kaderin tecellisine razı olurlar, gerçek hayata sarılmayı sürdürürlerdi. TOY Kurmayı, eğlenti düzenlemeyi, hayatın akışı içinde kendilerine eğlenceler bulmayı, her bir musibetten sonra da rahmet dilemeyi kendilerine yol edinmişlerdi. Şimdi bile bugünkü VARTO’lular eski geçmiş atalarının bu miraslarını sürdürmekte oldukları dikkatlerden kaçmıyor.

Bu Türklere; 100 küsur yıl önce Ahmet Vefik Paşa’nın belgelediği gibi {VARTOYLAR} denmekteydi. VARTO da MUŞ ta on binlerce yıllardan beri öz be öz Türk yurtlarıdır.

“Öncelikle VARTO adının nereden geldiğini araştırmaya başladım. Varto adıyla ilgili o kadar çok söylem ve rivayet vardı. Kimine göre Oğuzların M.S. 786 yılında gelmeleriyle evlerin tıklım tıklım olduğu, bugünkü ilçe merkezinin at kişnemeleriyle çınladığı, bu yüzden Akkoyunlu Oymakbaşı GOŞKAR Baba’nın Varto’ya GIMGIM adını takmıştı.

Bir başka rivayete göre ise, Varto’da toy kuğularının çok olmasından dolayı, buraya avcılık yapmaya gelen Selçuklu beylerinin “TOY VAR” anlamında “VAR TOY” demişler, bu ad zamanla halk içinde “VARTO” ya dönüştü. Bilinen verilerden birisi Varto’nun 1071 Malazgirt Savaşı’yla Selçukluların eline geçmiş olduğu, daha sonra da Karakoyunlular ve  Akkoyunlular hakimiyetinde kaldığıdır. Varto bölgesi 1514 Çaldıran Savaşıyla Osmanlıların idaresine geçmiş, Cumhuriyet sonrasında Varto adını alarak ilçe olmuştur.” {Erdal YILDIRIM PSAKD MYK Üyesi Kültür Sanat Sekreteri www.psakd.org}

Erdal YILDIRIM’IN Toy Kuğuları tespitine katılmakla birlikte, VARTOY oymaklarının bu adı, TOY kurmalarından, şen ve neşeli olmalarından aldıkları hakkındaki tespitlerimizde de ısrar etmekteyiz. Çünkü VARTOYLAR adı Selçuklulardan önce de vardı.

Aşağıda www.akunq.net  Ermeni sitesinde VARTO adı hakkında şu bilgi veriliyor.

“Güneydoğu Anadolu’nun en büyük Ermeni aşireti Varto/Vartan’dan {Ermenice Vartan, Kürtçe Varto} geriye Türkiye’de tek bir kişi kaldı.” {Bati Ermenistan ve Bati Ermenileri Sorunlari Araştırmalar Merkezi} www.akunq.net 

Yukarıdaki yazıda gözle görülür tutarsızlıklar var. Bir kere Vartan sözü ile Varto sözünün etimologi yönünden benzerliği yoktur. Vartan sözünün Varto sözüne şekil yönünden yakınlığına bakarak her iki sözü tek sözmüş gibi, kesme ile bir göstermek, köken bilimine uymaz. Ayrıca ayraç içinde: {Ermenice Vartan, Kürtçe Varto} yazmakla zaten bu iki sözün farklı olduğunu kabullenmişler, Vartan Ermenice, Varto sözünü ise Kürtçe sanmışlar. Yukarıdan beri yaptığımız tespitlere göre VARTO sözü, ne Ermenicedir, ne de Kürtçedir. VARTO sözü, hiçbir tevile hacet bırakmayacak bir açıklıkla Türkçedir. 

MUŞ İl’imizin köken bilgisi için: www.bilgeata.com MUŞ KEDİ tıklayınız.

VARTOY Türk Oymakları, tarihin en eski devirlerinden beri burayı yurt edindiler. Tarihi vesikaları da taşlara, mağaralara, kayalara kazımışlardır. Bu vesikalara Türk TAMGALARI denir. Bu tamgalar, bu bölgelerin şimdilik kaydı ile en az 17 bin yıldan beri sahiplerinin Türkler olduğunun en kadim belgeleridir.

Rüstem Kocadurmuşoğlu

Eğitimci Yazar Teolog Kökenbilimci

Bilgeata -Ξ̲̅ ✫TÜRKİYE Ξ̲̅✫